Qëllimi i mirë është pikënisja e mirëfilltë e çdo vepre, përcaktimi dhe ngjyrimi fetar, mirëpo jo përherë përcakton gjithçka. Sa e sa njerëz e duan të mirën, por nuk ia qëllojnë - do të thoshte dikush prej të parëve tanë. Pa, ndalu pak! Të mëtosh të mirën dhe të kesh qëllim të mirë, a nuk janë dy domethënie?! E pra, thjesht, desha të të them, mos i lexo rreshtat në vijim duke u thirrur në “qëllimin e mirë” që është bërë arsyetimi absolut i gjithçkaje. Është bërë sabotuesi i çdo diskutimi për më të mirën. Thjesht, kjo temë s’ka të bëjë me qëllimin.
Njerëzit në të kaluarën, qoftë kur dyndeshin apo kur përplaseshin për vise, e ku vendoseshin për banim apo kur përcaktonin gjeografitë e tyre që tutje do të ishin vetë identitetet e tyre, kishin si pikë kryesore kërkimi, ruajtjeje e përqëndrimi ujin; saktësisht rreth ujit. Demarkacioni më i shpeshtë ishte lumi. Lumenjtë ishin identitete edhe kur nuk ishin të lundrueshëm. Thjesht, një lumë thoshte shumë. E po, ç’mu desht lumi në këto rreshta?!
Janë dy probleme që dua t’i pikturoj, t’i përfytyroj, t’i shpërfytyroj dhe t’i ngacmoj nëpërmjet shembullit të ujit; përrockë, përrua, lumë, deti, e tjerë. Të dy problemet vijnë e janë nga njerëz të mirë; qëllimmirë që meritojnë respekt. E madje edhe nga njerëz shembulltyrë, që, fundja s’e mohoj, kam përfituar, e përfitoj akoma prej tyre. Mirëpo problemi ngelet problem, sado që na bëhen bashkë udhët me ideatorët e tyre apo na ndahen.
Këto dy probleme i takojnë të njëjtës sëmundje. Sëmundja e mosprekjes së realitetit, moskonsiderimit të realitetit apo edhe të mosnjohjes së realitetit, qoftë realitetit personal apo atij të rrethanave. Kam për qëllim realitetin e tanishëm, jo “realitetin” e dëshirueshëm. Problemi i parë është siç vijon. Shumë lëvizje islame, personalitete me ndikim dhe protagonistë që synojnë ndryshimin në komunitetet muslimane, pretendojnë që e kanë gjetur hallkën e humbur, por jo vetëm, pandehin që gjetja e tyre është fundi i çdo kërkimi. Problemi është ky: pretendimi i zgjidhjes së mijëra problemeve dhe i realizimit të po aq qëllimeve, me vetëm një hallkë të gjetur nga ta. Të lutem, ku ishit më parë?! E po, pa ironi, që të mos e zbulojmë për së dyti rrotën, një hallkë është vetëm një hallkë, ndonëse mund të jetë jetike për shumë të tjera. Që të jem edhe më i qartë. Të bie të takosh një lëvizje islame apo njerëz të saj, që, fjala vjen, i kushtojnë vëmendje ligjërimit fetar dhe, për habi, gjen që gjithçka e lidhin me ligjërimin. Gjithçka! Disa të tjerë të koncentruar në një fushë të fesë, fjala bie, tezkije apo sire, gjithçka e lidhin me këto dy tema. Të tjerë që punojnë në sferën e shtetndërtimit e të politikëbërjes, gjithçka e lidhin me aktivitetin e tyre. Të tjerë që merren me projekte humanitare, fund e krye e shohin kauzën me këtë aktivizëm. E të tjerë, ndryshe, e disa ndryshe. Secili trumbeton që hallka e tij, më saktë gjetja e tij, është për të zgjidhur çdo nyje. E di që tingëllon e çuditshme për ty lexues që mendon më arsyeshëm, se ndoshta as nuk e beson se të këtillët e kanë njëmend këtë hamendje. Por, ja, po ta them, kështu veprojnë, kështu sillen, e ndonjëherë kështu deklarohen. Ky ishte problemi i parë: koncentrimi i gjithçkaje tek një vëmendje e tyre, si zgjidhje për të sotmen e Islamit dhe garantues për të nesërmen e tij, duke u bërë të verbër për shumë hallka të tjera të pashmangshme, e duke u bërë të shurdhër për shumë thirrje të tjera themelore.
Problemi i dytë, duke qenë nga e njëjta sëmundje, nuk është që dallon shumë. Por është problem më vete. Lumturohesh kur nuk e sheh të binjakëzuar me problemin e parë. Për çka bëhet fjalë. Të bie, e s’po them: të rastis - shkaku i shpeshtësisë, që, të gjesh, të takosh, e të lexosh, po pse jo, të bashkëbisedosh dhe të gjendesh në një mejdan me njerëz që, ashtu si flasin, si planifikojnë, si premtojnë, si entuziazmojnë, si kolliten e si e kanë vizionin e punës, aktivizmit dhe të lëvizjes për këtë fe, ta ngacmojnë nxjerrjen e sarkazmës së fundit. “Kjo i duhet Umetit!”, “Me këtë e çojmë përpara Umetin!”, “Ka ardhur koha që Umeti…”, “Derti ynë për Umetin!”, e të tjerë fjali madhështore që tingëllojnë për ambicie mësyer detit, por kurrë pa kaluar një përrua. Kjo është shqetësuese. Me një fjalë, cili është problemi?! Fjalë të mëdha, e premtuese, por pa e matur vlefshmërinë e folësve në bazë të realitetit të sotëm të tyre: cili lumë po të rrjedhë që je motivuar për detra?! Cilët këmbë s’të janë ndalur duke ecur, që të të besojmë se do t’ia dalësh në vrap?! Cilat projekte të vogla të realizuara ta kanë shtuar lakminë për projekte të mëdha?!
Këto dy probleme e kanë një ilaç; kuranor e profetik. Fjalën e Shuajbit (alejhi’s-selam!), të evidentuar në Kuran, që është në një mendësi krejtësisht tjetër nga këto dyja që i denoncuam; citoj: “Unë dua vetëm të përmirësojë aq sa mundem.” (Kurani, 11:88). Modesti? A po?! Le të reflektojmë! Fjali që tregon mendësinë e reformatorit të vërtetë, që sado që të jetë ambicioz, i shtrin këmbët aq sa e ka jarganin: aq sa mundem. Fjali që tregon pastërtinë e reformatorit që lë gjurmë në histori, që sado që të sakrifikojë, përpjekjen e tij nuk e fryen. Fjali që tregon ekuilibrin e reformatorit premtues: përpjekje, vizion dhe qartësi. Si ta përkthej këtë fjali madhështore?! Mjafton t’i them madhështore. Ilaç!
Sëmundja lypset kuruar. Nuk është ofendim burimit të problemit t’i thuhet sëmundje. Në fakt, nuk do të doja ta trajtonim imagjinatin e shprehur në ato dy probleme si vetëpërcaktim për të fituar madhështi të rrejshme, sepse pastaj do ta çonim vëmendjen tek “qëllimi i mirë” si pikënisja kryesore e fetarisë, e që nuk duhet të paragjykojmë. Thjesht, dua të besoj se është mashtrim shejtani, Zoti na ruajttë, në mënyrë që të shijohet imagjinata e “madhe”, e të zhvleftësohet puna e “vogël”.
Përshëndetje miq të mëdhenj me punë të vogla, ju jeni ardhmëria e Islamit!
Mirsim Maliçi,
Shkup, 03.06.2025