Fisnikëria nuk dhurohet, e as nuk grabitet. Fisnikëria nuk është monopol i askujt, po as nuk është këngë e ndonjë klase. Fisnikëria është edukim, kulturë dhe përkatësi.
Fisniku është zotëri edhe kur e godet skamja dhe është zotëri edhe kur mbulohet me pasuri. Fisnikëria është përtej qytetarisë, e përtej fshatarësisë. Fisniku ta lë syrin çelë edhe me bukë e kripë e zemër, por edhe me bollëk.
Marifeti dhe vlerat prej shtëpiaku janë kostumi i tij që nuk i zhvesh në asnjë stinë. Ato merren herët, përpara se të kishe menduar njëmend a të jetosh apo jo me fisnikëri.
Çfarë u mungon njerëzve?! Çfarë u mungon njerëzve kur bëjnë pak lek e çoroditen, derisa e humbin vlerën, e pastak nuk bëjnë ata vetë as pesë para?! Fisnikëria, miku im! Ajo u mungon! Se e kaluara prej varfanjaku nuk është e metë, por lakmia prej të çmenduri, po! Çfarë u mungon njerëzve kur fitojnë pak vëmendje e krekosen, derisa vetëpëlqimi i çon në vetëpërbuzje?! Fisnikëria, po çfarë tjetër?! Se vetëm fisniku e di sa kripë autoritet i hudhet gatesës së lavdisë, e sa kripë modesti, e sa kripë falje, e sa kripë tëhuajtje. Çfarë u mungon njerëzve kur arrijnë pak pushtet e përbalten, derisa kapitullin e fundit e kanë mallkim?! Fisnikëria, vëllai im! Se fisniku ka kujtimin e etërve dhe ëndrrën e pasardhësve, e librin e lavdisë nuk e përmbyll as me admirim e as me mallkim, por e lë trashëgimi të hapur që të shkruhet edhe më pas, pas vdekjes së tij. Çfarë u mungon njerëzve kur jetën e kthejnë në garë lavdërimi e fryerjeje, e në shfaqje mendjemadhësie, e në dramë vuajtjesh për t’u dukur më të lumtur sesa të tjerët? Thjesht, fisnikëria! Se fisniku është i lirë, kurse të përvuajturit nga robëria e vëmendjes njerëzore dhe skllavëria e epërsisë së llojit, janë robër që as me frymëmarrje nuk ngopen. Çfarë u mungon njerëzve kur s’kanë tjetër bisedë, veç qefeve, hajës, rrobave, luksit, veturave e bredhjeve?! Fisnikëria, shoku im! Se vetëm me fisnikëri matet pesha e njësive të vogla, por të shtrenjta: një gram flori i diturisë, familjes, miqësisë, kulturës, sjelljes, traditës, e fjalës, peshon pakrahasueshëm më shumë se krejt dushku i sapopërmendur, të cilin sot, truama e varfërisë së djeshme, mëton të na e shet si kulmi i arritjes.
Sprova e fisnikërisë është e lehtë për fisnikun, por e tmerrshme për jabanxhiun. Të gjithë duam të shikohemi tek e njëjta pasqyre. Po sa keq! Por edhe më keq kur mendojmë se jemi pasqyrë e njëri-tjetrit. Fisnikëria e bën dallimin e madh, madje më shumë sesa raca, prejardhja e kombi.
Fisniku nuk asimilohet. Ndoshta vuan, por nuk ndrron. Ndoshta vetmohet, por nuk tjetërsohet. Thjesht, nuk di të jetojë ndryshe.
Mirsim Maliçi
Shkup, 16.12.2025